عفونت هاي ادراري از شايعترين و مهم ترين مشكلات كودكان هستند.عفونت در قسمت هاي بالايي سيستم ادراري يا همان كليه ها ممكن است منجر به تشكيل بافت اسكار يا همان جوشگاه گردد كه اين بافت فاقد عملكرد نرمال كليه در تشكيل ادرار و دفع سموم و تعادل آب و أملاح بدن است.اين در صورت أزمان و تكرار ميتواند منجر به عواقب وخيمي چون افزايش فشار خون و نهايتا نارسايي كليه گردد.متاسفانه در كودكان بخصوص در سنيني كه كنترول ادرار ندارند و پوشك ميشوند تشخيص اينكه عفونت مربوط به قسمت هاي فوقاني يعني همان كليه ها و قسمت بالآي مثانه يا مربوط به قسمت هاي تحتاني يعني از مثانه به پايين است ميتواند دشوار باشد،گرچه معمولا تب در عفونتهاي سيستم فوقاني بيشتر ديده ميشود

عوامل ريسك يا زمينه ساز

در نوزادي و شيرخوارگي عفونت ادراري در پسر ها بيشتر است پس از ان افزايش قابل توجه دختران  وجود دارد كه تا اخر عمر هم اين افزايش شيوع وجود دارد .عوامل ريسك عبارتند از

***سوابق عفونتهاي ادراري قبلي ،بازگشت ادراري يا همان رفلاكس در بيمار و اقوام درجه يك بخصوص خواهرو برادر

******ختنه نشدن در پسرها و چسبندگي در سيستم تناسلي خارجي در دخترا .از اين جهت است كه معاينه سيستم تناسلي خارجي بايد جزئي از معاينات روتين بيماران توسط متخصص كودكان باشد

*****يبوست مزمن

*******علائم ادراري مزمن چون بي اختياري،شب ادراري ثانوي،سوزش ادرار،فشار خون بالا

******وجود مشكل در سيستم ادراري جنين در سونوگرافي پيش از تولد مادر

********اختلال رشد و وزن گيري،بي اشتهايي بيقراريهاي بدون توجيه

علائم

به لحاظ مبهم بودن علائم در سن زير دو سال و قبل از توانايي كنترول ادرار علائم را در گروه سن كمتر و بالاتر از دو سال شرح مي دهم

سن زير ٢سال  تب بالا بخصوص بالآي ٣٩درجه،حساسيت و درد در قسمت بالاي مثانه،عقب ماندن رشد وزني،ادرار بد بؤ و تند،تب طولاني تَر از ٢٤ساعت بدون منشأ و علامت بيماري ديگر،زردي طولاني تَر از دو هفته در نوزادان،و گاها تظاهرات غير مرتبط با سيستم ادراري مثل اسهال و استفراغ،بيقراري،بي اشتهايي.گاها حتي وقتي پزشك عفونتي ديگر پيدا مي كند مثل عفونت گوش مياني يا گلو،باز هم احتمال عفونت ادراري كاملا رد نمي شود

در سنيني كه كودك ديگر پوشك نمي شود علائم اختصاصي چون سوزش ادرار،تكرر،فوريت دفع ادرار،شروع دوباره بي اختياري ادرار و شب ادراري،تب و لرز و درد پهلوها كه اين سه تاي آخر به نفع عفونت خود كليه ها هستند.علائم مشترك فوق هم مثل وزن نگرفتن تب هاي نامشخص وگاها كوتاهي قد،فشار خون بالا و نارسايي كليه كه از عواقب بيماري هستند.

تشخيص

كليدطلائي تشخيص بررسي ساده و كشت ادرار است تفسير نتيجه بر اساس نحوه گرفتن نمونه متفاوت است و به دو دسته تقسيم ميشود

١/روش هاي غير استريل

يا همان نمونه گيري از قسمت مياني ادرار كه در ظرف إستريل گرفته ميشود و نيز در شيرخواران نمونه گيري با كيسه هاي مخصوص مي باشد.در روش اول كه در بچه هايي كه پوشك نميشوند به شرط رعايت بهداشت و تميزي نمونه و ظرف آن و رساندن نمونه ظرف مدتي حداكثر نيم ساعت به ازمايشگاه معتبر است رشد بيش از ١٠٠/٠٠٠ميكروب در ميلي ليتر ادرار مثبت ارزيابي ميشود و مقادير كمتر بهتر است كه ازمايش تكرار شود.

نمونه گيري با كيسه هاي مخصوص كه عمدتا در شيرخواران پوشكي انجام ميشود قابل اعتماد نبوده و بيش از ٨٥درصد مثبت كاذب دارد و غالبا الوده است

٢/روش هاي استريل 

بهترين روش نمونه گيري ادرار براي كشت در شيرخواراني كه پوشك ميشوند روش آسپيراسيون سوپرا پوبيك يا همان گرفتن نمونه از مثانه با سرنگ استريل توسط متخصص كودكان است.بر خلاف نگراني هاي والدين اين روش كاملا أمن و بي خطر است و موجب هيچ آسيب پايدار نمي شود چندان هم دردناك نيست و درد ان از تزريقات معمولي كمتر است

پزشك متخصص كودكان با لمس مثانه ميتواند حدس بزند كه مثانه پر است و در هر نوبت اين اقدام در صورت عدم موفقيت دو بار انجام و در صورت خالي بودن بعد از ١٥تا٢٠دقيقه ميتواند تكرار شود وجود هر تعدادي از ميكروب در اين نمونه از يك به بالا دليل قطعي عفونت ادراري است.

روش ديگر نمونه گيري پاكيزه گرفتن با سوند استريل و در شرايط استريل است كه رشد ١٠/٠٠٠تا ٥٠/٠٠٠ميكروب به نفع عفونت ادراري است

ضمنا نمونه هايي كه با كيسه گرفته ميشوند از نظر بررسي بأنوار هاي مخصوص تست ادرار كه براي وجود خون و نيترات و وزن مخصوص و پروتئين و ..انجام ميشوند بهيچوجه معتبر نيستند و ارزشي ندارند

بررسي هاي تصويري

اين بررسي ها شامل سونوگرافي فوري سيستم ادراري و نيز عكس VCUG هستند.همينطور اسكن هاي كليه و ام أر اي كه در صورت صلاحديد پزشك معالج توصيه ميشوند

سونوگرافي كليه ها بخصوص در در دستان فرد با تجربه ميتواند اطلاعات مهمي در مورد وجود عفونت،سلامت سيستم،تنگي ها،شكل هاي غير عادي مثل سيستم دو تايي يا بر عكس عدم تشكيل يكطرفه،مشكلات مثانه و حالب و پيشابراه و .....به پزشك معالج بدهد

VCUG براي بررسي احتمال وجود رفلاكس يا بازگشت ادرار در صورت صلاحديد پزشك كودك توصيه ميشود و براي احراز اطمينان از پيگيري خانواده ترجيحا در همان روزهاي آخر درمان انجام مي شود

أهداف درمان

١/درمان عفونت و جلوگيري از ورود عفونت به خون يا همان سپسيس

٢/بهبود مشكلات حاد مثل تب و سوزش ادرار و تكرر ادرار و ساير نشانه ها

٣/پيشگيري از تكرار عفونت و عوارض وخيمي چون افزايش فشار خون و نارسايي كليه

٤/درمان طويلالمدت با پيگيري طولاني و اقدامات تشخيصي در صورت نياز با تجويز انتي بيوتيك پيشگيري از تكرار عفونت

بستري

موارد زير و تمام موارد ديگري كه پزشك معالج كودك با ملاحظات خاص هر بيماري ،صلاح بداند نياز به بستري در بيمارستان دارند:

١/سن كمتر از دو ماه

٢/نشانه هاي منتشر شدن عفونت در خون

٣/مبتلايان به ضعف و نقص ايمني

٤/استفراغ يا عدم تحمل داروي خوراكي

٥/عدم وجود نشانه هاي اعتماد به پي گيري والدين بطور سرپايي

٦/پاسخ ندادن به درمان خوراكي سرپايي

درمان و پي گيري

درمان از طريق تجويز انتي بيوتيك است دوره درمان در صورت مطمئن بودن از عفونت مثانه ٥روز و در عفونت هاي بالاتر ١٤روز است.ضمن اينكه پزشك معالج كودكتان در مورد لزوم اقدامات تشخيصي كه به آنها اشاره شد تصميم ميگيرد، پي گيري بر اساس نتيجه اين اقدامات متفاوت است 

به دليل خطر بالقوه اسيب كليه در هر عفونت ادراري و ماهيت تكرار شونده اين بيماري ،در هر صورت پيگيري با انجام آزمايش ادرار با فواصل منظم حتي در غياب علامت عفونت به مدت يك تا دو سال از مهمترين ضروريات است.

دكتر آويد ميرشكرايي.   منبع up to date 2016