مقدمه
یبوست در کودکی مشکل شایعی است تا ۳۰ درصد کودکان را مبتلا میکند،۳ تا ۵ درصد علل ویزیت های متخصصین کودکان را تشکیل میدهد و حداکثر شیوع آن در سالهای قبل از مدرسه است،شیوع آن در بین دخترها و پسرها یکسان است.اغلب قریب به اتفاق موارد یبوست علل غیر عضوی یااصطلاحا غیر بیماری دارند(فونکسیونل) و این گروه بیشتر در سنین بالای یکسالگی دیده میشوند.لازم است در مقدمه موارد نرمال دفع در سنین مختلف را بدانیم در هفته اول تولدمعمولا نوزادان روازنه دستکم ۴ دفع آبکی یا نرم دارند شیر مادر خواران گاها به ازای هر نوبت شیرخوردن دفع دارند،در سه ماه اول دفعات دفع بین روزانه حداقل یکبار تا تنها هفته ای یکبار در بین شیرخواران متفاوت است،که گاها موجب نگرانی والدین میشود ولی هر چه فاصله دفعات باشد قوام آن نرم است و خشک نیست .در ۲ سالگی بیشتر بچه ها دستکم روزانه یکبار دفع نرم شکل دار دارند البته این موضوع نزد بچه های مختلف متفاوت است برخی با هر وعده غذا یک دفع دارند و گروهی دیگر یکروزدرمیان،بدون آنکه مشکلی داشته باشند.شیرخشک خواران بسته به نوع شیری که میخورند روزانه ۲ تا ۳ بار دفع دارند،شیرهای با منشا سویا یا پروتئین گاو مدفوع رو سخت تر میکنند و شیرهای با پروتئین هیدرولیزه یا همون اچ آ یا هیپوآلرژن دفع رو نرم تر میکنند.در ۴ سالگی کودکان معمولا ۱-۲ نوبت دفع قوام
دار در روز دارند
تعریف یبوست
خصوصیات مختلفی برای تعریف یبوست بیان میکنند شامل:تخلیه دیر به دیر(خلاف عادت معمول)،مدفوع سخت کوچک پشکلی یا تکه تکه،دفع ها و حکات روده دردناک،بی اختیاری مدفوع
اغلب کودکان مبتلا به بی اختیاری مدفوع یبوست دارند. شیرخوار مبتلا به یبوست دفع مدفوع خشک یا تکه تکه دارد موقع دفع گریه میکند و دفعات دفع کمتر از قبل شده یعنی مثلا اگر سابق بر این۳ تا ۴ دفع در روز داشته تعداد دفع به کمتر از یکی هر روز رسیده ،پس برای ارزیابی دفعات هر کس با عادات نرمال خودش مقایسه میگردد،چنانچه شیرخوار موقع دفع خودش را شدیدا میکشد و بعد آن دفع نرم ندارد هم مبتلا به یبوست است
در سنین بعد دو سالگی بچه های مبتلا به یبوست رفتارهای عجیبی از خود نشان میدهند که به عنوان رفتارهای جلودارنده دفع یا withholding behavior شناخته میشوند مثل فشار دادن رانها به همدیگر ،سفت کردن باسن،بچه های بزرگتر به گوشه ای میروند پاها را روی هم میاندازند و بهم فشار میدهند و نوک پا میایستند و گاهی تنه را به جلوعقب میبرند و به خود میپیچند
علل موجب یبوست
درد*****اجتناب از درد حین دفع که ناشی از خاطره قبلی یک دفع دردناک است یا ایجاد پارگی های کوچک دور مقعد که به آن شقاق میگویند و دفع را باز هم دردناک تر میکند.این کودک باید حتما به متخصص کودکان معرفی و درمان شود زیرا که ادامه این شرایط یبوست را مزمن و رفتارهای نگهدارنده دفع را تشدید می کند.ضمنا در اثر پر شدن و اتساع راست روده گاهی قطرات مدفوع از آن سرریز میکند و باعث آلودگی همیشگی لباس زیر و گاهی حتی تصور اسهال می شود
محیط ناآشنا*****ورود به محیط ناآشنا مثل کودکستان یا مدرسه،ترس از تمیز نبودن و سایر نگرانی ها موجب یبوست ناشی از نگهداشتن دفع در ساعات معمول دفع کودک وقتی که خانه نیست می شود
بیماری ها********خوشبختانه بیماریها تنها ۵ درصد علل موجب یبوست را تشکیل میدهند.بیشتر این علل خیلی زود یعنی همان نوزادی یا شش ماه اول موجب تاخیر در دفع میشوند مثل نوزادنی که دیرتراز۴۸ ساعت پس از تولد دفع دارند.بیماریهای ارثی روده بزرگ و اختلالات عصبی عضلانی،شلی عضلات و فلج های مغزی و ...از این گروهند
یبوست و مراحل نمو****** یبوست در شیرخوارگی و کودکی در سه زمان رایج است:
۱-بعد از شروع غلات و پوره جات
۲-حین آموزش توآلت و از پوشک گرفتن
۳-در شروع مدرسه،پیش دبستانی یا کودکستان
لذا در این سه مرحله بحرانی،والدین آگاه بادر نظر گرفتن احتمال ریسک میتوانند مانع از مشکل و مزمن شدن آن گردند.در آموزش دستشویی و از پوشک گرفتن چه بسا کودک برای اینکار آماده نباشد و مانع دفع خود شود اگراینطور شود باید والدین آموزش را متوقف کنند و بگذارند کودک به میل خود دفع داشته باشد و با رفتارهای تشویقی،محبت کردن،استفاده از چهارپایه کوچک جلوی توآلت یا لگن های مخصوص که به کودک احساس امنیت بدهد و بتواند به جلو خم شود دوباره این آموزش را پس از یک دوره وقفه تکرار کرد.برای بچه ها یک روتین دفع برقرار کنید.بهترین کار تشویق بچه به رفتن به دستشویی نیم ساعت بعد هر غذاست برای ۵ تا ۱۰ دقیقه
درمان های خانگی یبوست
۱شیرخواران
در شیرخواران زیر ۴ ماه در صورت یبوست حتما فورا به متخصص کودکان مراجعه کنید.در سن بالای ۴ ماه و بعد از شروع غذای کمکی اقدامات زیر توصیه میگردد:
آب آلو،سیب و یا گلابی ۶۰تا ۱۲۰ سی سی در روز تا ۸ ماهگی،از ۸ تا ۱۲ ماهگی تا ۱۸۰ سی سی
غذاهای پرفیبر مثل غلات،میوه جات،سبزیجات،سیب زمینی شیرین،نخودفرنگی،بروکلی،اسفناج،پوره میوه و سبزی،مخلوط کردن غلات مثل انواع برشتوک با آبمیوه های طبیعی فوقالذکر
در شیرخواران گاهی شروع قطره آهن موجب یبوست میشود که با اصلاح رژیم غذایی میتوان بر این مشکل غلبه کرد
۲کودکان:
تغییر رژیم غذایی،آبمیوه هایی چون آلو،سیب،گلابی،مایعات فراوان غیر شیر تا ۹۶۰ سی سی در روز، شیر گاو،ماست و پنیر و بستنی را حذف کنید تا ۲ هفته اگر یبوست بهتر نشد میتوانید دوباره شروع کنید.از محصولات سبوس دار مثل نان و برنج و ماکارونی سبوس دار برای غذای بچه ها استفاده کنید
چنانچه با درمان های خانگی ظرف ۲۴ ساعت یبوست برطرف نشد حتما به متخصص کودکان مراجعه کنید معمولا متخصص کودکان درمانی برای تمیز کردن روده و تخلیه مدفوع انباشته و سخت به شما میدهد و بعد از آن تا مدتی درمان های ملین و رژیم غذایی و تغییر آداب توآلت مشکل را بتدریج حل خواهد کرد.نگران عادت بچه به ملین ها نباشید،یبوست مزمن عوارض غیرقابل برگشتی مثل گشاد شدن روده بزرگ و عفونت ادراری دارد.
تغییرات رفتاری
تشویق کودک به رفتن به توآلت نیم ساعت بعد هر غذا برای ۵ تا ۱۰ دقیقه،دقت کنید که بچه را فقط برای همین کار تشویق کنید و اصرار و صحبتی از دفع با او نکنید،موارد دفع را در دفتر کوچکی ثبت کنید تا عوامل احتمالی مشکل ساز را شناسایی کنید
علائم هشدار
درد شدید شکم یا مقعد
عدم دفع ۲۴ ساعت بعد آغاز درمان
عدم دفع بیشتر از ۴۸ ساعت در شیرخواران زیر ۴ ماهگی
همراهی علائمی چون استفراغ،تب،بی اشتهایی،عدم افزایش وزن و رشد
دفع مدفوع خشک پشکلی در سنین زیر ۴ ماه
ظهور خون در پوشک یا لباس زیر یا مدفوع
عود موارد یبوست
درد شدید شکم حین دفع
آلودگی دائمی لباس زیر بچه به لکه های مدفوعی
******************منبع up to date 2016